Gdzie warto zamieszkać, aby nie płacić podatków?

Warto jednak pamiętać, że współczesny podatek dochodowy jest relatywnie młodą koncepcją, wprowadzoną w życie po raz pierwszy w 1798 r. i wciąż istnieje na świecie szereg miejsc, gdzie podatek dochodowy nie jest pobierany w odniesieniu do wszystkich bądź niektórych grup podmiotów.

Do takich terytoriów należą między innymi Bahrajn, emirat Ras Al Khaimah (emirat w Zjednoczonych Emiratach Arabskich), Monako, Andora czy Guernsey.  Warto też wskazać, że na szeregu innych terytoriów istnieje możliwość ograniczenia podatku dochodowego na rzecz podatku o charakterze zbliżonym do średniowiecznego podatku "pogłównego". Efekt taki można osiągnąć w większości szwajcarskich kantonów za pomocą tzw. porozumienia podatkowego zawieranego między podatnikiem a miejscową administracją (ang. lump sum taxation lub fiscal deal/arrangement, franc. Forfait fiscal, niem. Pauschalbesteuerung)

Konfederacja Szwajcarska

Podobno Bóg tworzył Szwajcarię, kiedy miał dobry humor i dzięki temu powstał tak piękny kraj. Z kolei system podatkowy obowiązujący w Szwajcarii może poprawić humor nie jednej osobie i sprawić, że ten piękny kraj stanie się nie tylko miejscem, gdzie warto pojechać na narty, ale również zamieszkać.

Mianowicie, możliwość negocjowania wysokości podatku dochodowego z władzami podatkowymi Szwajcarii sprawia, iż zamożne osoby przenoszą się tu w celu zmiany swojej rezydencji podatkowej i obniżenia podatku dochodowego na podstawie tzw. porozumienia podatkowego (ang. lump sum taxation lub fiscal deal/arrangement, franc. Forfait fiscal, niem. Pauschalbesteuerung). Tak zrobiły np. takie sławy jak  Phil Collins, Tina Turner, Michael Schumacher, Boris Becker. Z polskich osobistości można wymienić np. Grażynę Kulczyk, która w tym celu wybrała małą alpejską miejscowość Tschlin położoną na wysokości 1500 n.p.m. na pograniczu Szwajcarii, Włoch i Austrii.

Ze względu na podział administracyjny Szwajcarii na 26 kantonów, podatki tu są ustalane nie tylko na poziomie federalnym, ale poszczególne kantony mają również swoje własne regulacje w zakresie podatków. Możliwość zawarcia porozumienia podatkowego przewiduje ogólnie prawo federalne. Jednak warunki, które należy spełnić w tym celu są określane oddzielnie na poziomie kantonów (z wyłączeniem Zurychu, gdzie w wyniku ogólnego głosowania przeprowadzonego w dniu 8 lutego 2009 r.  postanowiono o zniesieniu możliwości zawarcia porozumienia podatkowego w tym kantonie). Dlatego też warunki, które należy spełnić w celu zawarcia porozumienia przez daną osobę oraz obowiązujące zasady opodatkowania w tym zakresie, różnią się w zależności od wybranego kantonu. Najbardziej popularnymi kantonami są Zug, Schaffhausen, Schwyz lub Geneva i Vaud z francuskojęzycznych kantonów.

Porozumienie podatkowe może być zawarte z osobą, która nie ma obywatelstwa Szwajcarii i nie była rezydentem tego kraju przez ostatnie 10 lat. W dodatku taka osoba powinna legalnie przebywać w Szwajcarii, lecz nie powinna wykonywać pracy lub istotnej działalności gospodarczej w tym kraju i osiągać dochodów z tego tytułu. W ramach negocjacji przeprowadzanych z władzami wybranego kantonu w celu zawarcia porozumienia podatkowego ustalana jest wysokość dochodu, od którego ma być liczony należny podatek dochodowy danej osoby zgodnie z ogólnymi zasadami obowiązującymi w wybranym kantonie. Należy przy tym podkreślić, iż wysokość dochodu (oraz w konsekwencji podatku) jest, co do zasady określana całkowicie niezależnie od dochodów faktycznie uzyskiwanych przez daną osobę. Dla tych potrzeb są brane pod uwagę w szczególności przewidywane wydatki tej osoby w Szwajcarii. Dla przykładu dochód, od którego liczony jest należny podatek, może być określony w oparciu o pięciokrotność rocznego czynszu płatnego z tytułu wynajmowanego przez daną osobę mieszkania/domu.

W wyniku zawarcia porozumienia podatkowego osoby zamożne mogą osiągnąć duże oszczędności podatkowe, gdyż dochód ustalony na tej podstawie może bardzo się różnić od dochodów faktycznie uzyskiwanych przez daną osobę. W dodatku rzeczywiste dochody tej osoby nie muszą być deklarowane władzom podatkowym Szwajcarii. Przedmiotowe rozwiązanie jest dodatkowo atrakcyjne dla obywateli krajów Unii Europejskiej, gdyż w celu osiedlenia się w Szwajcarii muszą oni jedynie wykazać, iż posiadają odpowiednie środki w tym zakresie. Ponadto, osoby zainteresowane tym rozwiązaniem mogą jeszcze przed faktycznym przeniesieniem się do Szwajcarii wystąpić z zapytaniem do władz podatkowych o wysokość dochodu/podatku, która może być ustalona w ich przypadku w ramach porozumienia podatkowego. Jednocześnie, przy planowaniu takiego przeniesienia należałoby poddać analizie również przepisy odpowiednich umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartych przez Szwajcarię z poszczególnymi krajami, gdyż zapisy niektórych z tych umów mogą wprowadzać pewne ograniczenia w zastosowaniu porozumienia podatkowego.

Zjednoczone Emiraty Arabskie - Ras Al Khaimah

Emirat Ras Al Khaimah (Ras al-Chajma) to jeden ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich, położony w południowo-wschodniej części Półwyspu Arabskiego, w pobliżu granicy Zjednoczonych Emiratów Arabskich z Omanem. Panująca w emiracie Dynastia Al Qasimi utrzymuje administrację państwową z własnych przedsięwzięć gospodarczych, w związku z czym koncepcja zmuszania obywateli do płacenia podatków jak dotąd się tutaj nie przyjęła (pomimo faktu, że w Ras Al Khaimah nie ma ani kropli ropy naftowej, z której czerpie swoje bogactwo większość innych krajów Zatoki Perskiej). Nie istnieje podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek od obrotu (VAT), brak jest również opodatkowania zysków z działalności gospodarczej bądź zysków z działalności inwestycyjnej. Nie istnieją również cła, podatki od eksportu bądź importu, ani jakiekolwiek formy kontroli dewizowej lub wymogi w zakresie zezwoleń na pracę. Począwszy od września 2006 r. z dobrodziejstw systemu podatkowego Ras Al Khaimah (czy też właściwie jego braku) korzystać mogą również cudzoziemcy, dzięki utworzonej wówczas "strefie offshorowej". Ras Al Khaimah przyciąga wiele osób i spółek z całego świata przede wszystkim w związku z brakiem obciążeń podatkowych. Ponadto, fakt, iż Zjednoczone Emiraty Arabskie mają zawarte umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z ponad 40 krajami, dają dodatkowe korzyści z wyboru Ras Al Khaimah jako miejsca do osiedlenia się ze względów podatkowych.

Ponadto wielbiciele jazdy na nartach lub snowboardzie przenosząc się do Ras Al Khaimah nie muszą wcale rezygnować z ulubionego zajęcia. Będą oni mogli zawsze skorzystać ze stoku położonego w innym emiracie - w Dubaju, gdzie zostało utworzone kryte centrum narciarskie usytuowane wśród piasków pustyni. W tym miejscu przez cały rok są doskonałe warunki do jazdy na nartach/snowboardzie (panuje tu -2 stopni Celsjusza, brak oblodzeń i zamieci śnieżnych). 

Księstwo Monako

Księstwo Monako jest kolejnym ciekawym miejscem do zamieszkania mając na względzie obowiązujące tam korzystne regulacje podatkowe dla osób fizycznych. Ponadto kraj ten jest atrakcyjny nie tylko ze względu na swoje położenie nad Morzem Śródziemnym, lecz również dzięki bliskiemu sąsiedztwu znanych ośrodków i tras narciarskich znajdujących się w Alpach Południowych (gdzie dojazd z Monako zajmie mniej niż godzinę samochodem).

Monako jest znane nie tylko ze swoich pięknych widoków, kasyn i wyścigów, wysokiego poziomu życia, lecz również ze swojego systemu podatkowego. Począwszy od 1869 r. osoby fizyczne w Monako nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Od tej reguły są pewne wyjątki, lecz dotyczą one w zasadzie jedynie obywateli Francji. W Monako osoby fizyczne nie płacą również podatku od zysków kapitałowych, brak jest również podatku od nieruchomości.

W zakresie podatków istotnym jest również fakt, iż zacieśniają się stosunki pomiędzy Monako a krajami Unii Europejskiej. Mianowicie, Wspólnota Europejska zawarła z Księstwem Monako umowę dotyczącą środków równoważnych do tych przewidzianych w Dyrektywie 2003/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej opodatkowania dochodów z oszczędności poprzez wypłatę odsetek. Przedmiotowa umowa ma zapewnić stosowanie przez Księstwo Monako środków analogicznych do przewidzianych ww. dyrektywą, tj. w przypadku odsetek wypłacanych lub stawianych do dyspozycji przez podmioty z Monako na rzecz faktycznych odbiorców, mających miejsce zamieszkania na terytorium Unii Europejskiej, powstanie obowiązek potrącenia stosownego podatku. Część przychodów otrzymanych w ten sposób przez Monako będzie przekazywana poszczególnym państwom członkowskim Unii Europejskiej. Ponadto Umowa ta ustanawia wymianę informacji podatkowych na wniosek w odniesieniu do czynów objętych sankcją za oszustwo podatkowe lub równoważnego naruszenia.

Ponadto, w ostatnich tygodniach Monako zostało skreślone z tzw. szarej listy krajów uznawanych za raje podatkowe ze względu na spełnienie wymogów zakreślonych w tym zakresie przez OECD, tj. polegających na wprowadzeniu rozwiązań umożliwiających efektywną wymianę informacji podatkowej (zostało to dokonane między innymi w przypadku umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartych ze Stanami Zjednoczonymi, Belgią oraz Francją).

Podsumowanie

Przed podjęciem decyzji o zmianie domicylu podatkowego przyszły ekspat powinien mieć na względzie, że w większości wypadków będzie to przedsięwzięcie skomplikowane i kosztowne.

Należy podkreślić, iż sam zakup nieruchomości w Monako bądź w Szwajcarii nie rozwiązuje problemu, ponieważ zakup zagranicznej nieruchomości nie prowadzi do automatycznej utraty rezydencji podatkowej w Polsce.  Zgodnie z art. 3 ust.1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm. - zwanej dalej pdof), osoba fizyczna - jeżeli ma miejsce zamieszkania na terytorium RP - podlega obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Natomiast zgodnie z art. 3 ust.1a pdof za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium RP uważa się osobę, która  posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych), lub przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Dlatego relokacja wymagać będzie całościowego przearanżowania sposobu zarządzania sprawami biznesowymi i prywatnymi, tak aby nie istniało ryzyko ustalenia, że rzeczywisty ośrodek interesów życiowych ekspata znajduje się wciąż w Polsce.

Robert Nogacki, Wiktoria Korkuć
Autorzy są prawnikami Kancelarii Prawnej Skarbiec.Biz, która specjalizuje się w
międzynarodowej optymalizacji podatkowej